Để hạn chế những tác động của hoạt động sản xuát của Doanh Nghiệp đến môi trường xung quanh thì mỗi quốc gia đều có những cách làm khác nhau. Tuy nhiên chưa có sự thống nhất giữa các quốc gia với nhau. Chính vì thế Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO đã cho ban hành bộ Tiêu chuẩn ISO 14001. Bộ tiêu chuẩn tiền đề đầu tiên và bài bản nhất dành riêng cho việc quản lý môi trường.

Với tên gọi đầy đủ là ISO 14001:2015 – Hệ thống quản lý môi trường - các yêu cầu và hướng dẫn sử dụng. ISO 14001 mới nhất năm 2023 có đưa ra các yêu cầu được sử dụng như một khuôn khổ cho một Hệ thống quản lý môi trường. Tiêu chuẩn này cũng được sử dụng cho việc đánh giá chứng nhận phù hợp với Hệ thống quản lý môi trường của một tổ chức.

Bài viết này KNA sẽ đưa ra những thông tin cô dọng và dễ hiểu nhất cho bạn đọc về bộ tiêu chuẩn ISO 14001:2015 mới nhất 2023. Dù có thể chưa đầy đủ, nhưng những kiến thức dưới đây sẽ là nền tảng ban đầu cho Doanh nghiệp muốn xây dựng và đạt được chứng nhận ISO.

TIÊU CHUẨN ISO 14001 LÀ GÌ ?

Được tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc té ISO nhen nhóm từ những năm 1992. Tuy nhiên cho tận đến năm 1996 bộ tiêu chuẩn ISO 14001 được ban hành lần đầu tiên sau thành công của bộ tiêu chuẩn ISO 9001.

Từ khi ra đời cho đến nay bộ tiêu chuẩn ISO 14001 được coi là hệ thống quản lý môi trường đầu tiên và chi tiết nhất cho đến tận bây giờ. ISO 14001 đưa ra các yêu cầu, quy định và hướng dẫn sử dụng Hệ thống quản lý môi trường. Hay nói cách khách, ISO 14001 sẽ là chuẩn mực khi Doanh nghiệp muốn xây dựng hệ thống quản lý môi trường.

Trong bộ tiêu chuẩn ISO 14000, ISO 14001 là tiêu chuẩn thực tế, cốt lõi nhất trong bộ tiêu chuẩn mà các chuyên gia đang áp dụng, triển khai và chứng nhận cho các tổ chức, doanh nghiệp. ISO 14001 đánh giá sự phù hợp của Hệ thống Quản lý Môi trường (EMS) của một tổ chức theo những yêu cầu cụ thể phù hợp cho từng loại hình hoạt động và kinh doanh khác nhau.

15 câu hỏi chính liên quan đến phiên bản mới tiêu chuẩn ISO 9001 và 14001 năm 2015

QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CÁC PHIÊN BẢN ISO 14001 LÀ GÌ ? 

Bộ tiêu chuẩn ISO 14001 đã trải qua 3 phiên bản từ trước đến nay. Tuy nhiên để hình thành đến phiên bản mới nhất như hiện nay có 6 mốc quan trọng mà chúng tôi muốn bạn nhớ đến. Những quá trình đó được mô tả bên dưới ảnh sau:

Gia đình tiêu chuẩn ISO 14000 bao gồm:

• ISO 14001:1996 – Phiên bản chính thức đầu tiên của ISO 14001 (đã hết hạn)
• ISO 14001:2004 – Phiên bản thứ 2 của bộ tiêu chuẩn ISO 14001 (đã hết hạn)
• ISO 14001:2015 – Phiên bản mới nhất được ban hành ngày 14/09/2015 (còn hiệu lực)

Tính đến nay sau đúng 25 năm thì ISO 14001 đã được hơn 160 quốc gia trên toàn thế giới áp dụng và đã có 324.148 chứng chỉ đã được cấp cho các tổ chức, tăng thêm 22,526 chứng chỉ so với năm 2013.

ISO 14001:2015 – HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YÊU CẦU 

Như đã viết bên trên thì sau 2 phiên bản cũ được thay đổi và cập nhật thì phiên bản mới nhất ISO 14001:2015 với những cải tiến phù hợp hơn đã giúp doanh nghiệp đảm bảo hiệu suất môi trường thông qua việc sử dụng tốt các nguồn tài nguyên thiên nhiên và giảm tối đa chất thải ra môi trường.

Phiên bản mới này có thay đổi bổ sung thêm những yêu cầu và cách tiếp cận mới hơn. Đặc biệt bản ISO 14001: 2015 cũng chú trong hơn tới vai trò của lãnh đạo đối với tổ chức hay doanh nghiệp trong công tác quản lý môi trường. Ngoài ra sẽ có sự thay đổi theo hướng nâng cao hiệu quả môi trường bên cạnh việc cải tiến hệ thống quản lý.

Hiện nay, tại Việt Nam bộ tiêu chuẩn này đã được ban hành và trở thành tiêu chuẩn tcvn iso 14001:2015

ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG BỘ TIÊU CHUẨN ISO 14001:2015

Bộ tiêu chuẩn này cũng như các tiêu chuẩn khác không nhằm mục đích nâng cao hoặc thay đổi các yêu cầu pháp lý của tổ chức.

Hầu như bất cứ một doanh nghiệp nào trong quá tình sản xuát thương mại đều có ảnh hưởng đến môi trường xung quanh ở một mức độ nào đó. Chính vì thế mà bộ Tiêu chuẩn ISO 14001 có thể áp dụng cho mọi loại hình tổ chức thuộc mọi quy mô. Những đơn vị có nhận thức và mong muốn thực hiện hoặc cải tiến hệ thống quản lý môi trường của mình đến môi trường xung quanh.

3 Nhóm Doanh Nghiệp tiêu biểu nên áp dụng Hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14001

• Nhóm các Doanh Nghiệp sản xuất trong nước có tác động đến Môi Trường ở mức độ cao như Hóa Chất, Chăn Nuôi, Sơn, May Mặc, Dệt May vv..
• Nhóm các Doanh Nghiệp nước ngoài hoặc Liên Doanh với nước ngoài cần thiết phải Áp dụng ISO 14001:2015 để đồng bộ với Công ty mẹ.
• Các Doanh Nghiệp muốn áp dụng Hệ thống quản lý, giám sát và kiểm soát các vấn đề môi trường của mình một cách toàn diện và bền vững.

ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT CỦA ISO 14001:2015 LÀ GÌ ?

So với bộ tiêu chuẩn ISO 14001 phiên bản cũ thì phiên bản mới ISO 14001:2015 có những thay đổi mới nổi bật hơn. Không chỉ là về: cấu trúc; các điều khoản; các yêu cầu chính; cách triển khai vận hành; cách đáp ứng yêu cầu điều khoản…

Những vấn đề ISO 14001 đề cập đến là gì ?

Hệ thống ISO 14001 có đề cập chủ yếu đến những khía cạnh như sau:

• Hệ thống quản lý môi trường
• Đánh giá môi trường.
• Ngăn ngừa ô nhiễm môi trường
  
• Nhãn hiệu và Công bố về môi trường.
• Đánh giá tình hình thực hiện các vấn đề liên quan đến môi trường.
• Xác định rõ vai trò quan trọng của môi trường cũng như những rủi ro từ môi trường mang lại

Các yêu cầu – điều khoản của ISO 14001:2015

Với phiên bản mới nhất này cũng được áp dụng theo cấu trúc bậc cao (High-level structure – HLS) như tiêu chuẩn ISO 9001:2015. Toàn bộ cấu trúc của tiêu chuẩn được chia thành 10 yêu cầu tương ứng với 10 điều khoản. Các yêu cầu của bộ tiêu chuẩn ISO 14001:2015 được nêu trong 7 Điều khoản, từ Điều khoản 4 đến Điều khoản 10. Chi tiết như sau:

1. Phạm vi áp dụng
2. Tài liệu viện dẫn
3. Thuật ngữ và định nghĩa
4. Bối cảnh của tổ chức
5. Sự lãnh đạo
6. Hoạch định
7. Hỗ trợ
8. Điều hành
9. Đánh giá kết quả hoạt động
10. Cải tiến

Chu trình PDCA trong hệ thống ISO 14001:2015

Trong bộ tiêu chuẩn ISO 14001:2015 này việc tiếp cận cũng dựa trên khái niệm của chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act). Theo mô hình PDCA cung cấp một quá trình lặp đi lặp lại được tổ chức sử dụng để đạt được cải tiến liên tục. Chu trình PDCA có thể được mô tả ngắn gọn như sau

• Lập kế hoạch: Thiết lập các mục tiêu môi trường và các quá trình cần thiết để chuyển giao các kết quả phù hợp với chính sách môi trường của tổ chức
• Thực hiện: Thực hiện các quá trình đã hoạch định
• Kiểm tra: Theo dõi và đo lường các quá trình đối chiếu với chính sách môi trường, bao gồm các cam kết, mục tiêu môi trường và chuẩn mực vận hành và báo cáo các kết quả
• Hành động: Thực hiện các hành động để cải tiến liên tục

Mô hình Hệ thống Quản lý Môi trường của ISO 14001:2015 dựa trên Chu trình PDCA

[INFOGRAPHIC] ISO 14001:2015 vs ISO 14001:2004 - Sự khác biệt giữa 2 phiên bản tiêu chuẩn

CÁC THAY ĐỔI CƠ BẢN CỦA ISO 14001:2015

Cấu trúc theo HLS – Cấu trúc mới của các tiêu chuẩn ISO

Như đã đề cập ở bên trên thì giống như ISO 9001:2015. Bộ tiêu chuẩn ISO 14001 có cấu trúc cấp cao HLS. Điều này cũng là định hướng của tổ chức ISO nhằm cố gắng thống nhất tất cả các tiêu chuẩn của hệ thống quản lý và tạo ra các cấu trúc thống nhất. Cấu trúc HLS là cấu trúc điển hình cho tất cả các tiêu chuẩn ISO về hệ thống quản lý. Theo cấu trúc cấp cao này mỗi hệ thống quản lý sẽ bao gồm 10 điều khoản.

Quản lý môi trường chiến lược cho Doanh nghiệp

Hiện nay việc quản lý môi trường và tác động của Doanh Nghiệp đã trở thành vấn đề lớn được mọi quốc gia quan tâm. Doanh nghiệp cần xác định bối cảnh tổ chức, các yêu cầu liên quan tới môi trường. Các rủi ro được tính tới liên quan tới môi trường.

Vai trò của lãnh đạo được đề cao

So với phiên bản 2004 trước đó thì phiên bản ISO 14001:2015 này có đề cao vai trò của lãnh đạo trong việc thực hiện và duy trì hệ thống quản lý môi trường. ISO 14001 yêu cầu Lãnh đạo của Doanh nghiệp phải tham gia nhiều hơn. Sự thành công của hệ thống quản lý môi trường này phần lớn do vai trò Lãnh đạo là điều kiện tiên quyết.

Tăng cường công tác bảo vệ môi trường

Tiêu chuẩn ISO 14001:2015 không đưa ra định nghĩa khái niệm về “bảo vệ môi trường”. Nhưng đã đưa ra rất nhiều yêu cầu bao gồm:

• Phòng ngừa và ngăn chặn các nguồn ô nhiễm.
• Tái sử dụng và sử dụng tài nguyên bền vững.
• Giảm thiểu các tác nhân và thích ứng biến đổi khí hậu.
• Bảo vệ tài nguyên, đa dạng sinh học và hệ sinh thái, .v.v…

Tư duy về vòng đời sản phẩm

Ngoài việc quan tâm tới môi trường trong quá trình sản xuất và cung cấp sản phẩm. Doanh nghiệp cần kiểm soát và ảnh hưởng của họ với các tác động môi trường liên quan tới việc sử dụng sản phẩm và việc xử lý hay thải bỏ sản phẩm ở cuối vòng đời.

Điều này không chỉ là yêu cầu đánh giá vòng đời sản phẩm. Mà Doanh nghiệp cần phải có biện pháp và hành động để cụ thể hóa nó.

Trao đổi thông tin

Trong ISO 14001 có nhấn mạnh việc trao đổi thông tin. Thông tin bao gồm bên ngoài và nội bộ có bao gồm các trao đổi thông tin, tính chính xác của thông tin. Ngoài ra doanh nghiệp cần phải thiết lập quy chế về việc trao đổi này. Việc trao đổi thông tin của Doanh nghiệp cần rõ ràng và cụ thể đối với từng đối tượng.

Thông tin dạng văn bản

Theo sư phát triển của công nghệ đã làm thay đổi vấn đề này trong ISO 14001:2015. “Tài liệu” và “hồ sơ” đã được thay thế bởi thuật ngữ “thông tin được văn bản hóa”. Lúc này. Doanh nghiệp sẽ sự linh hoạt khi xác định “thủ tục” khi nào là cần thiết. Thủ tục nào cần phải văn bản hóa, thủ tục nào không . Thủ tục nào lưu trữ bản cứng, thủ tục nào sẽ bản mềm.

LỢI ÍCH CỦA ISO CHỨNG NHẬN 14001:2015

Một khi doanh nghiệp/ tổ chức của bạn áp dụng thành công ISO 14001:2015 về hệ thống quản lý môi trường sẽ được nhìn nhận như một doanh nghiệp có hệ thống EMS bài bản. Ngoài ra lợi ích còn đề cập đến cụ thể ở những khía cạnh khác nhua sau:

Về mặt quản lý

• Một hệ thống EMS hoàn chỉnh sẽ giúp doanh nghiệp có kế hoạch quản lý các vấn đề về môi trường một cách toàn diện hơn.
• Hệ thống hoàn chỉnh và phát huy hiệu quả sẽ giúp doanh Nghiệp chủ động kiểm soát để đảm bảo đáp ứng các yêu cầu của pháp luật về môi trường.
• Phòng ngừa tốt những rủi ro, tổn thất từ các sự cố về môi trường đến cho Doanh Nghiệp của bạn. Do đó mà về lâu dài sẽ nâng cao hình ảnh của tổ chức, doanh nghiệp đối với người tiêu dùng và cộng đồng.

Tạo dựng thương hiệu

• Khách hàng/ đối tác của bạn sẽ nhìn nhận tổ chức/ doanh nghiệp với một hình ảnh thân thiện và tin tưởng hơn.
• Nhiều hợp đồng sẽ giành được mở ra cơ hội xuất khẩu hàng hóa nhiều hơn nhờ có ưu thế trong việc cạnh tranh khi ngày càng có nhiều công ty yêu cầu hoặc ưu tiên lựa chọn các nhà cung cấp áp dụng hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14001

Về mặt tài chính

• Việc chứng minh cho khách hàng và nhà cung cấp Doanh Nghiệp áp dụng hệ thống quản lý môi trường tốt giúp tổ chức giành được ưu thế trong cạnh tranh và mở rộng thị trường mục tiêu.  khi ngày càng có nhiều công ty yêu cầu hoặc ưu tiên lựa chọn các nhà cung cấp áp dụng hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14000.

Có thể nói bộ tiêu chuẩn ISO 14001 mới nhất trong năm 2023 này đã được nhiều doanh nghiệp và tổ chức áp dụng đem lại được nhiều thành công lớn. Bằng chứng là ngày càng nhiều giấy chứng nhận ISO 14001:2015 đã được cấp cho các Doanh Nghiệp Việt Nam và trên toàn thế giới. 

>>>> Các yêu cầu khi Xác định rủi ro và cơ hội trong ISO 14001